Page 27 - EMCAPP-Journal No. 14

stress seems to be a beneficial factor that po- Jest zatem stres pozytywny (eustres) i negaty-
sitively stimulates the body and is conducive wny (dystres). Można powiedzieć, że wartość
to achieving the intended goals. In the second przeżywanej trudności, albo znaczenie stresu
stage, however, stress brings fatigue, exhaustion (pozytywne lub negatywne) zależy od jego fazy
and becomes a threat to the body. Far from fa- i nasilenia. W przeżywaniu sytuacji stresowej
cilitating achieving goals, it hinders the process. intensyfikacja trudności i dolegliwości najpierw
We can, therefore, distinguish between positive wzrasta w kierunku optymalnego nasycenia, by
stress (eustress) and negative stress (distress). It po przekroczeniu tego punktu stać się źródłem
can be said that the perception of the difficulty destrukcji, wyczerpania i zniszczenia organiz-
experienced or the type of stress (positive mu.
or negative) depends on its stage and intensity. W koncepcji psychologicznej stresu, wypra-
While experiencing a stressful situation, the in- cowanej przez Folkmann i Lazarusa stres jest
itial positive impact that the escalating difficul- rozumiany jako dynamiczna relacja pomiędzy
ties might have, tends to reach a critical point, człowiekiem a otoczeniem oceniana przez
after which it becomes negative bringing de- jednostkę jako wymagająca wysiłku adaptacyj-
struction and exhaustion of the body. nego lub przekraczająca możliwości sprostania
The psychological theory of stress, developed jej. Przy takim ujęciu stres nie jest umiejscowio-
by Folkmann and Lazarus, explains the concept ny, ani w sytuacji, ani w osobie, choć jest przez
as a dynamic relationship between an individu- nie uwarunkowany.
al and his environment, which he regards as one Osoba w zetknięciu z trudną sytuacją dokonuje
that requires of him an effort to adapt or which oceny pierwotnej: „Czym jest dla mnie to zd-
is beyond his abilities to meet its expectations. arzenie?“ Czy jest faktem neutralnym, korzyst-
In such an approach, stress is not rooted in a nym czy zagrażającym i wymagającym wysiłku
situation or in a person, although it largely de- adaptacyjnego? W wyniku oszacowania zdar-
pends on these factors. zenie zostaje zaklasyfikowane jako: 1) krzywda,
When facing difficulties, people make an initi- strata, szkoda lub uraz; 2) zagrożenie, ponieważ
al assessment of how they perceive their hard- straty nie wystąpiły jeszcze, ale są przewidy-
ships: whether they are neutral, beneficial or th- wane; 3) wyzwanie, gdy zdarzenie spostrzega-
reatening and whether they require adaptation ne jest przez jednostkę jako prowokujące do
effort. Three categories can be distinguished as walki. Po ocenie pierwotnej następuje wtórna:
a result of this assessment: 1) harm, loss or da- „Co mogę w tej sytuacji zrobić?“ Oszacowanie
mage; 2) threat, as although there have been no zostają własne możliwości: fizyczne, psychiczne
losses thus far, they are anticipated; 3) challenge i społeczne.
when the event is perceived by the individual as Procesy oceny pierwotnej i wtórnej są
one that motivates him to fight. Another que- współzależne i dokonują się niemalże
stion follows the initial assessment: „What can jednocześnie. Jeżeli relacja jednostki z otocze-
I do in this situation?“ and one‘s own physical, niem, w ocenie pierwotnej, oszacowana jest w
mental and social capabilities are evaluated. kategoriach stresowych, to uruchomiony zosta-
The first and second assessment processes are je proces radzenia sobie (coping). Ocena wtór-
interdependent and conducted almost simul- na decyduje o doborze określonych działań
taneously. If the first assessment identifies the związanych z radzeniem sobie. Najczęściej wy-
relationship of the individual with his environ- mienia się cztery sposoby radzenia sobie: pos-
ment as stressful, then the process of coping is zukiwanie informacji, bezpośrednie działania,
initiated. The second assessment determines the powstrzymywanie się od działania i wewnętrzne
selection of specific methods of coping ; usually procesy regulujące emocje, takie jak wyparcie,
these are: searching for information, direct ac- racjonalizacja, projekcja.
tion, refraining from action, and internal pro- Koncepcja biologiczna stresu zmierza
cesses that regulate emotions, such as repressi- do wyjaśnienia procesów fizjologicznych
on, rationalization, and projection. towarzyszących sytuacji stresowej. Natomi-
The biological theory of stress tries to explain ast koncepcja psychologiczna lepiej opisuje

25